طرحواره درمانی

ما در این مقاله قصد داریم موضوع طرحواره درمانی را مورد بررسی قرار دهیم. طرحواره درمانی عمیق ترین روش درمان در روانشناسی است.طبق این روش در روان درمانی افراد در برهه ی کودکی خود در خانواده بر اثر  ارضاء نامتعادل نیاز های بنیادی دچار طرحواره های ناسازگار و یا تله های زندگی می‌شوند.

طرحواره چیست؟

هدف ما این هست که شما را نسبت به این موضوع آگاه کنیم و سعی میکنیم با زبان ساده این مفاهیم را برایتان شرح دهیم.

طرحواره ، تله های زندگی یا تله های ذهنی همان شکست الگوهای تکرار شونده ای هستند که از کودکی شکل گرفته و در مرور زمان تقویت شده اند. و الان بخشی از زندگی شخصی و حرفه ای تو را تحت تأثیر خود قرار می دهد.

طرحواره ها نوع نگاه ما را به زندگی تعیین میکنند یعنی یک غالب به ذهنمان می‌دهند و اجازه اینکه طور دیگری فکر و عمل کنیم را به ما نمی‌دهند.

زندگی شخصی و حرفه ای ما را تحت تاثیر میگذارد  و باعث تکرار اشتباهات ما می‌شود. با شناخت طرحوارهایمان می توانم درصدد درمان و خودسازی باشیم و در جهت رشد و بهبود خود اقدام کنیم و نتایج بهتری بگیریم.

انواع طرحواره و شناخت آن ها:

طر‌حواره‌ ها شامل پنج طبقه‌ از نیازهای ارضاء نشده و هجده مورد که زیر مجموعه ی آنهاست. و از آنها به عنوان طرحواره ناسازگار اولیه هم یاد می‌شود که در ادامه بررسی میکنیم و هر کدام را به اختصار شرح میدهم.

۱) بریدگی و طرد:

• طرد و رهاشدگی، فردی که این طرحواره را دارد همیشه در ذهن خودش انتظار تنها شدن را دارد مدام نگران از دست دادن افراد زندگیش است.
• بی اعتمادی (بد رفتاری)، این افراد مدام فکر و احساس میکنند که دیگران قصد آسیب و تحقیر او را دارند.نسبت به افراد بی اعتماد هستند و فکر می‌کنند قصد سوءاستفاده از آن را دارند دوران کودکی در محیط خانواده مدام تنش و بحث و درگیری بوده است.
• محرومیت هیجانی، این افراد احساس می‌کنند در روابط عاطفی و یا روابط دیگر، افراد محبت کافی و توجه را معطوف آنها نمی کند. احساس تنهایی می‌کنند. و در روابط متقابل با مشکلاتی مواجه خوهند شد.
• نقص و شرم، افرادی که این طرحواره را دارند بر این باورند که نمیتوانند و یا باور دارند که بی عرضه هستند، و به موفقیت های دیگران حسادت می‌کنند خشمگین هستند و حسرت میخورند چرا که باورشان آنها را محدود کرده است.
• بیگانگی و انزوای اجتماعی، این افراد احساس می‌کنند با دیگران تفاوت دارند و بیشتر ترجیح می‌دهند در خلوت و تنهایی با خودشان باشند از اینکه قضاوت شوند می ترسند.

۲) استقلال و عملکرد مختل شده، شامل:

• وابستگی (بی کفایتی)، باور این افراد این است که نمیتوانند بدون کمک و همراهی دیگران کارهایشان را انجام دهند، برای پیش بردن زندگی شان کفایت لازم را ندارند پس در ذهن خود به این نتیجه می‌رسند باید کسی باشد که همواره به من کمک کند، خانواده ،والدین، همسر و… این افراد بسیار آسیب پذیر اند چرا که به تنهایی احساس فلج بودن می‌کنند یعنی فکر میکنند نمی تواننداز پس کارهایشان بر بیایند. و ممکن است در عدم حضور و همراهی دیگران دچار آسیب و افسردگی شوند .
• آسیب‌پذیری نسبت به بیماری و ضرر، افراد در این طرحواره همیشه منتظر وقوع یک فاجعه هستند در حوزه های بیماری ، فقر، ورشکستگی و اتفاقات نامناسب، همیشه احتیاط می‌کنند مدام پیگیری میکنند چک میکنند، و یک ترس همیشگی دارند و همین باعث میشود اقدامتشان را محدود کنند، مثلا سوار آسانسور نمی شوند چون میترسن در آسانسور اتفاق برایشان پیش بیاید.
• گرفتار (خود تحول نیافته)، همانطور که از اسم این طرحواره پیداست فرد به آن رشد و شکوفایی لازم نرسیده است. اگر از آنها سوالی شود فردی که گرفتار آن هستند پاسخ می‌دهد مثل مادر همسر یا هر کسی که به نحوی آنها را بیش از حد حمایت کرده و اجازه ی رشد به آن نداده است.
• شکست، این افراد می‌خواهند ره چند ساله رو یک شبه بروند روی حیطه ی مشخصی تمرکز نمیکنند، مدام از این شاخه به آن شاخه می پرند، موفقیتهایش را نادیده می‌گیرد. و شکست الگوی تکراری آنهاست.

۳) محدودیت‌های مختل، شامل:

• استحقاق (بزرگ منشی)، خودشان را برتر و خاص تر می‌بینند، متوقع هستند، دوست دارند بر همه چیز اشراف و سلطه داشته باشند.
• خود کنترلی و خود انضباطی نا کافی، این افراد احساس میکنند نمیتوانند خودشان را کنترل کنند هیجانات و احساساتشان را دست اتفاقات پیرامون است نه خودشان، عدم ثبات و بی نظمی یکی دیگر از علائم این طرحواره است در برنامه ریزی و پشتکار ضعیف عمل می‌کنند.

۴) دیگر جهت‌مندی ،شامل:

• اطاعت، از این میترسند که مورد انتقاد و یا طرد افراد قرار بگیرند پس به هر نحوی شده سلطه دیگران را می‌پذیرند.و در مقابل افراد تسلیم هستند.
• ایثار، این افرادی که طرحواره ایثار را دارند خواسته های و رفع نیازهای بقیه برایشان اولویت اول را دارند، این افراد همه جا هستند و به همه سرویس ارائه می‌دهند لطف و محبت بیش از اندازه دارند. در نه گفتن به دیگران ناتوان هستند، این افراد در روابط عاطفی آسیب پذیر هستند چرا که وقتی از نیازها ی خود چشم پوشی میکنند تا نیازهای دیگران را برآورده کنند توقع در آنها شکل میگیرد جتی اگه له زبان نیاورند.
• تأیید طلبی، اینکه ما مورد تایید و تحسین دیگران باشیم کاملا طبیعی است اما اگر تایید طلبی به جایی برسد که دست به کاری بزنیم برای گرفتن تایید و بدون تایید دیگران احساس بدی را تجربه کنیم میشود گفت که درگیر طرحواره تایید طلبی هستیم.

۵) گوش به زنگی بیش از حد و بازداری، شامل:

• منفی گرایی (بدبینی)، این افراد منفی گرا و بدبین هستند و بر جنبه های منفی توجه دارند، نکات مثبت را کوچک می‌بینند
• تنبیه گرایی، این افراد بر این باورند که دیگران مستحق تنبیه هستند و نباید برایشان دل رحمی به خرج داد و باید تنبیه شوند تا دوباره شاهد تکرار اشتباهات نباشیم.
• استانداردهای سفت و سخت، مدام در حال تلاش و تقلا هستند اهل رقابت جویی با اینکه مدام به خودشان سخت می‌گیرند و تلاش می‌کنند در پایان میگویند خب انجام شد، اما میتوانست خیلی بهتر باشد، عشق و محبت را نسبت به خود و دیگران مشروط به موفقیت می‌کنند.
• بازداری هیجانی، این افراد به طور کلی بازداری میکنند احساسات ،اعمال و رفتارشان را، و باور دارند بایستی منطقی باشند نیازهای جنسی را محدود می‌کنند این زوجین در روابط عاطفی خود دچار چالش های زیادی میشوند که از این طرحواره نشات میگیرد.

اگر از هرکدام از موارد فوق زجر می‌کشید مراجعه به درمانگر و درمان اختلالات شخصیت با استفاده از تکنیک های هیجانی مختلف از جمله تکنیک مبنی بر هیجان تنها انتخاب‌ درستی است که میتواند به شما کمک کند با شکست الگو تکراری از نو درون سازی کنید و  و زندگی بهتری را تجربه کنید . از همراهی و اعتمادتان سپاسگزاریم.