تحلیل رفتار متقابل
ما در این مقاله قصد داریم موضوع تحلیل رفتار متقابل را مورد بررسی قرار دهیم. تحلیل رفتار متقابل یک نظریه روانشناسی است که توسط اریک برن ارائه شد. در روان درمانی و درمان مسائل احساسی رفتاری از آن استفاده میشود و در حیطه گسترده ای کاربرد دارد از جمله گروه درمانی ، زوج درمانی، مشاوره و اخیرا استفاده از آن در بهبود روابط سازمانی، محیط های کاری بسیار بیشتر شده است که این اهمیت موضوع را می‌رساند. ساده و کاربردی بودن این نظریه افراد زیادی رو به خودش جذب کرده است .
تحلیل رفتار متقابل چیست؟
تحلیل رفتار متقابل یا تحلیل تبادلی یک روش برای خود شناسی و شخصیت شناسی و راهی برای توسعه فردی هست. اما چگونه ؟ در ادامه مقاله باهم بررسی میکنیم.
شناخت الگو های نفسانی:
اریک برن معتقد است شخصیت انسان متشکل از سه حالت کودک ، والد و بالغ است . با توجه به اینکه کدام یک از سه الگوهای نفسانی در وجود ما فعال است فکر ،احساس و رفتار خاص آن الگو از ما در مواجهه با شرایط بروز میکند. یعنی گاهی رفتارهای یک کودک گاهی والد و گاهی یک بالغ را داریم و گاهی هم ممکن است بر اثر تقویت یک جنبه از آن فقط یکی از این سه حالت از ما بروز کند.
الگوی نفسانی کودک:
همان افکار، احساس و رفتارهای غیر منطقی و رشد نیافته است. باتوجه به این که فرد در دروان کودکی چه چیزی را تجربه کرده باشد و در وجود او تقویت شده باشد واکنش های آن متفاوت خواهد بود. و رفتار هایی از قبیل رفتارهای عجولانه، مهرطلبانه، عدم کنترل خود در مواجهه با موقعیت های مختلف، بی نظم ،لجباز و ندیدن آینده و پافشاری برای خواسته هایش را دارد اگر بخواهم خیلی ساده بگویم او جسم یک بالغ و ذهن یک کودک را دارد.
الگو نفسانی والد:
قسمتی از افکار، احساس و رفتار افراد است که به صورت ناخود آگاه و ناآگاهانه از والدین آموخته اند در واقع همان باورهای غیر منطقی است که به طرق مختلف در افراد تقویت شده است و جزئی از شخصیت آنهاست مانند این مورد که من باید او را کنترل کنم یا من مسئول حمایت از آنها هستم. بدون تفکر در امور طبق قانون هایی که در ذهنشان حک شده است که غیر قابل انعطاف است رفتار می کنند. اگر فردی طبق عادت ها و بی توجه به امور و احساسات به انجام امری اصرار کند و یا دیگران را مجبور کند از جنبه ی شخصیت والد خود رفتار می کند. والد همان باید ها و نباید های دوران گذشته است.
الگو نفسانی بالغ:
همان بخش افکار، احساس و رفتار منطقی، عقلی و رشد یافته است. که اکنون و اینجا را شامل می شود. تصور کنید با دوستتان به چالش برخورده اید جنبه کودک شخصیت ممکن است دعوا و بگو مگو راه بیندازد اما جنبه بالغ شخصیت می داند که باید از مهارت های ارتباطی استفاده کند و شرایط اینجا و اکنون را می سنجد برای مثال درک می کند که دوستش در حالت احساسی نامناسبی بوده است به جای دعوا با استفاده از توانمندی هایی که دارد به فکر حل مسئله است و سعی میکند تصمیم درست را بگیرد. بالغ پاسخ و واکنش درست و منطقی ما به اتفاقات اینجا و اکنون است. نظریه تحلیل رفتار متقابل قصد دارد وجه شخصیت بالغ را در افراد رشد دهد.
بازی های روانی در روابط بین فردی:
اگر تنها یک جنبه از شخصیت کودک ، والد و بالغ به صورت مستمر غالب باشد ممکن است در روابط بین فردی، موقعیت ها دچار مشکل شویم. بهتر است که بتوانیم از هر سه جنبه در شرایط درست استفاده کنیم. اریک برن متوجه شد روابط بزرگسالان یک بازی است.از دیدگاه او بازی های روانی یک سلسله تبادل پنهان در روابط است.
مثل قهر هایی که در روابط بین فردی دیده میشود اگر واقعا افراد بالغ باشند مسئله را حل میکنند. مثلا خانم یا آقا قهر میکند تا با این رفتار شخص مقابل را وادار می کند که از او عذرخواهی کند با این بازی که راه انداخت به خواسته ی خود که همان نوازش روانی بود میرسد. افرادی که عزت نفس شان کم است بسیار بیشتر از بازی های روانی برای رسیدن به خواسته هایشان استفاده میکنند. در بازی های روانی اغلب جنبه شخصیتی کودک یا والد است که بازی میکند. بازی میتواند صمیمیت و روابط بین فردی را خدشه دار کند.
بازدارنده ها:
بازدارنده ها افراد را از تجربه ی احساس و رفتار منع میکنند. اغلب با دو کلمه ی نکن و نباش همراه هستند. افراد در دوران کودکی با نوع رفتار، نگاه و برخورد والدین و اطرافیان این ها را می آموزند و در بزرگسالی آنها را به صورت احساس و هیجان تجربه میکنند. برای مثال والدینی که همیشه احساسات خود را نادیده گرفته یا سرکوب کرده اند این پیام را به کودک می دهند که احساست را بروز نده و این همان بازدارنده ای است که برای فرد در بزرگسالی مشکلاتی ایجاد میکند، نمیتواند احساساتش را ابراز کند و در روابط بین فردی با مسئله مواجه میشود. یا مثال خیلی ملموس تر مرد که گریه نمیکند. و همین باعث میشود در بزرگسالی از بروز احساسات خود داری کند و این اجازه را به خود ندهد که گریه کند.
فقط همین کاری را که گفتم انجام بده بازدارنده ای که میگوید فکر نکن ، خلاقیت نداشته باش.
سوق دهنده ها:
سوق دهنده ها همان محرک های جامعه پسندی هستند که به صورت نا خودآگاه ما را به سمت انجام اقدامات سوق میدهد. در ادامه چند مورد از سوق دهنده ها را بررسی میکنیم
کامل باش: افرادی که این پیام را دریافت میکنند از فالیتهایش رضایت کافی ندارد. اشتباه را از خود نمیپذیرد.
قوی باش: این افراد جسارت بروز احساسات را ندارند و اکثر موارد را به بیرون ربط میدهند مثل این تدریس بد این معلم باعث شد افت کنم.
راضی کن: این افراد فرا تر از توان خود سعی در راضی نگه داشتن دیگران دارند و… این سوق دهنده ها در کودکی در ذهن افراد کاشته میشود و در بزرگسالی به صورت خودکار عمل میکنند مگر اینکه تلاش کنیم تغییرشان دهیم.
عجله کن: کسی که این پیغام را درافت می کند با سرعت عمل بیشتری به کارهایش ادامه می دهد اما ممکن است گاهی این پیغام را به نحوی دریافت کنید که یعنی به کارهای خود نمی رسید و وقت کافی را برای انجام این کار ندارید، اما در بعضی از افراد هم هست که کار ها را به بهترین نوع ممکن انجام می دهند و برنامه ریزی می کنند که کارهایشان را در بازه زمانی مشخصی انجام دهند.
سخت کوش باش: معمولا عبارت سخت کوش باش به معنی سعیکردن است و شما را به سمت این عبارت می کشد. شما به هر میزان تلاشی می گویند که شما در اجرای فعالیت های خود دارید اما کارها به پایان نمی رسد پس این به معنی کم کاری نیست یعنی شما تلاش خود را برای به پایان رساندن کاری کرده اید پس احساس پشیمانی به سراغتان نمی آید چون با برنامه ریزی کارهایتان را انجام داده اید
